Najważniejsze informacje o Osiedlu Kmity
Powstanie Rzeszowa wiąże się z dokumentem wystawionym w styczniu 1354 r. przez Kazimierza Wielkiego, który darował istniejącą osadę Rzeszów (późniejszy Stary Rzeszów, czyli Staromieście) wraz z całym okręgiem pierwszemu władcy grodu, rycerzowi Janowi Pakosławicowi ze Stróżysk, który swoje nazwisko zmienił na Rzeszowski. Główna część miasta znajdowała się na terenie dzisiejszego Starego Rynku. Rodzina Rzeszowskich sprawowała pieczę nad miastem aż do 1583 roku. W pierwszej połowie XV wieku w wyniku rozległego pożaru Rzeszów uległ dużym zniszczeniom. Z czasem jednak miasto zostało odbudowane. Osada mogła korzystać z wielu przywilejów, m.in. posiadała pozwolenie na sprzedaż piwa, wina oraz soli, co umożliwiało rozwój handlu w mieście. Dodatkowo duży wpływ na rozwój miały przebiegające przez osadę szlaki komunikacyjne. Przez miasto przebiegały drogi łączące Kraków ze Lwowem oraz w kierunku Sandomierza.
Tym, co w XVI wieku wyróżniało Rzeszów, to sprawnie działająca administracja, która składała się z sądu i rady miejskiej. Okres ten zalicza się do jednego z najlepszych w historii miasta. W tym czasie było ono prężnym ośrodkiem handlowym i rzemieślniczym w regionie. W 1591 roku w Rzeszowie wybudowano ratusz miejski, a 9 lat później – zamek.
Status miasta zaczął maleć w wyniku niekorzystnej polityki rodu Lubomirskich. Ograniczyli oni prawa mieszkańców i wstrzymali rozwój handlu, tworząc w mieście siedzibę magnacką. W trakcie zaborów miasto zostało przejęte przez Austrię, a w rezydencji Lubomirskich utworzono sąd oraz więzienie. Rzeszów ponownie zaczął się rozwijać w połowie XIX wieku. Od 1844 roku stał się miastem wolnym. W 1858 roku wybudowano połączenie kolejowe z Krakowem, które z czasem zostało przedłużone do Lwowa.
Osiedle Kmity, (w latach 1976-1991 noszące nazwę Osiedla Gwardzistów), położone jest w zachodniej części Rzeszowa i obejmuje swym zasięgiem teren dawnej wsi Staroniwa. Zanim pojawiły się pierwsze zapiski o Staroniwie (1340 rok), wieś już wcześniej była zasiedlona. Badania archeologów ustaliły, że osada sięga początków średniowiecza. Pierwsi osadnicy wykarczowali lasy, które porastały teren dzisiejszej dzielnicy i w ten sposób dali początek Staroniwie.
Staroniwa wchodziła w skład dóbr rzeszowskich Jana Pakosławica ze Stróżysk (właściciela Rzeszowa), a później jego spadkobierców. Pod koniec pierwszej połowy XV w. przeszła w inne ręce, należała m.in. do Piotroszowskich i Zaklików (właścicieli Piotraszówki, czyli Boguchwały). Od połowy XVI w. Staroniwa prawdopodobnie była własnością Ligęzów (wcześniej niż Rzeszów). Na przełomie XVI i XVII wieku właściciele Piotraszówki (obecnie Boguchwały) i Rzeszowa wzajemnie najeżdżali swoje włości.
Od 1860 roku Staroniwa była już samodzielną gminą wiejską, której obszar sięgał aż po zamek. Pod koniec XIX wieku na jej terenie powstała stacja kolejowa Rzeszów-Staroniwa. Pierwotnie wieś obejmowała m.in. przysiółki: Psiarnisko, Rudki (razem tworzące tzw. Staroniwę Górną), Wygnaniec (tzw. Staroniwa Dolna). Rozwój Rzeszowa wymusił konieczność poszerzenia jego terytorium. Wschodnia część Staroniwy została przejęta przez miasto Rzeszów w wyniku decyzji podjętej przez galicyjski Sejm Krajowy we Lwowie 24 czerwca 1901 r. Wtedy to w granice Rzeszowa włączono wschodnią część Staroniwy, przyłączając do Rzeszowa (Podzamcze, Wygnaniec, Psiarnisko, Rudki), określanych jako Staroniwa Dolna. Kolejne przesunięcie granic miasta miało miejsce w 1952 roku. Wtedy to w obszar Rzeszowa włączono pozostałą część Staroniwy.
Początki budowy osiedla Kmity
Rzeszowskie osiedle Kmity znajduje się na obszarze dawnej Staroniwy Dolnej. W początkowym okresie jego oficjalna nazwa brzmiała Osiedle Gwardzistów. Później uchwała Rady Miasta nr XXI/38/91 z dnia 11 czerwca 1991 roku zmieniła nazwę na Osiedle Kmity. Dzielnica ograniczona jest ulicami: od południa Langiewicza, zachodu al. Witosa, północy Wyspiańskiego. Od wschodu przebiega linia kolejowa Rzeszów-Jasło.
Do dzielnicy należą ulice: Akacjowa, Bohaterów, Brzozowa, Bukowa, Chruściela, Czereśniowa, Dębowa, Grabowa, Jaracza, Jaworowa, Jodłowa, Korczaka, Langiewicza, Malczewskiego, Modrzewiowa, Orzechowa, Sosnowa, Spokojna, Srebrna, Szarych Szeregów, Winna, Witosa, Wiśniowa, Wita Stwosza, Witkacego, Wyspiańskiego, Zwolińskiego.
Pierwotnie na terenie tym znajdowały się drewniane domy charakterystyczne dla zabudowy wiejskiej, uprawne pola oraz kilka stawów. Rozwój Rzeszowa, a zwłaszcza rozbudowa Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Rzeszów spowodowały konieczność szukania terenów pod zabudowę. W latach 60 XX wieku na terenie ograniczonym ul. Wita Stwosza i torami kolejowymi zaczęły być wydawane zezwolenia na parcelację gruntów i budowę domków jednorodzinnych. Ta część terenu określana była jako Rzeszów-Staroniwa. W latach 70-tych zapadła decyzja o budowie nowego osiedla, które nazwano Gwardzistów, a zaprojektowane zostało przez Zdzisława Kłodkowskiego. W założeniach przyjęto, że osiedle w dużym stopniu powinno zabezpieczać bieżące potrzeby jego mieszkańców. Ponadto projekt miał uwzględniać współistnienie dużych bloków mieszkalnych oraz znajdujących się na tym terenie domów jednorodzinnych.
W 1974 roku rozpoczęto budowę pierwszych bloków, a w listopadzie 1975 wręczono klucze do pierwszych mieszkań w budynku przy ul. Wyspiańskiego 37. Za początek Osiedla „Kmity” Rzeszowskiej Spółdzielni Mieszkaniowej uznano jednak rok 1976, w którym oddano do użytku kolejne budynki, powołano administrację i wybrano pierwszą 9-osobową Radę Osiedla.
Dzielnica Kmity zajmuje obszar ok 66 hektarów i może pochwalić się doskonałym położeniem, z bliskim sąsiedztwem centrum miasta. Rzeszowska Spółdzielnia Mieszkaniowa na terenie Osiedla Kmity posiada 35 budynków mieszkalnych położonych na obszarze ok 22 hektarów, a zamieszkuje je ok. 7 tys. mieszkańców. Na osiedlu znajdują się: przychodnia zdrowia, trzy szkoły, przedszkola, żłobki, pawilony użytkowe, wokół których jest 10 hektarów terenów zielonych. Najmłodsi mieszkańcy korzystają z dobrze wyposażonych placów zabaw znajdujących się bezpośrednio przy blokach. Dla lubiących sport jest bezpłatny kort tenisowy. boiska do gry w koszykówkę, siatkówkę, piłkę ręczną. W centrum osiedla znajduje się dobrze zagospodarowany park, a w pobliskim sąsiedztwie jest górka saneczkowa i duży rekreacyjny park miejski. Dobrze rozwinięta sieć handlowa i usługowa ułatwia trud codziennych zakupów. Na osiedlu znajduje się też kilka aptek.